Na polskim rynku pracy brakuje kandydatów gotowych do podjęcia zatrudnienia. Coraz więcej przedsiębiorców, borykających się z problemem braków kadrowych, decyduje się na powierzenie pracy cudzoziemcom. Według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na koniec maja 2021 roku zarejestrowanych w ZUS było blisko 800 tysięcy obcokrajowców, z czego ponad pół miliona stanowili obywatele Ukrainy. Warto pamiętać, że legalne i dobrze zaplanowane zatrudnienie daje realną szansę na zintegrowanie pracowników zagranicznych z firmą, zmniejszenie rotacji, a także pozwala na stabilny rozwój biznesu i uniknięcie kar za niezgodne z prawem powierzenie pracy cudzoziemcom. A te są wyjątkowo dotkliwe.
Legalne zatrudnienie cudzoziemca
O legalnym zatrudnieniu cudzoziemca spoza Unii Europejskiej mówimy wtedy, kiedy jednocześnie spełnione są następujące warunki:
- Podmiot zatrudniający obcokrajowca uzyskał dla niego zezwolenie na pracę, zezwolenie sezonowe lub oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi
- Pobyt cudzoziemca w Polsce jest legalny
- Tytuł pobytowy cudzoziemca pozwala mu na wykonywanie pracy w Polsce
Legalne zatrudnienie cudzoziemca to proces skomplikowany. Wynika to z jednej strony z regulacji prawnych, które zawarte są w różnych ustawach i aktach wykonawczych, z drugiej zaś z różnorodnych procedur i ścieżek, które może wybrać pracodawca powierzający pracę obcokrajowcowi. Zawsze jednak proces legalizacji zatrudnienia cudzoziemca wymaga od przedsiębiorcy znajomości przepisów prawa, poświecenia czasu oraz terminowego podejmowania działań. W sytuacji powierzenia pracy pracownikom pochodzącym np. z Ukrainy pracodawca ma możliwość wybrania procedury uproszczonej, dzięki której czas miedzy złożeniem dokumentów legalizujących zatrudnienie a rozpoczęciem pracy przez cudzoziemca jest znacznie krótszy niż ma to miejsce przy staraniu się o wydanie zezwolenia na pracę typu A. Jednak szybsza ścieżka postępowania nie dotyczy wszystkich obcokrajowców – znaczenia ma w tym przypadku kraj pochodzenia przyszłego pracownika.
Legalizacja pracy cudzoziemców
Legalizacja pracy cudzoziemca może przebiegać w różny sposób. Inna procedura przewidziana jest dla podmiotów, które działają np. w rolnictwie czy turystyce i w których praca ma charakter sezonowy, inną ścieżkę powinni wybrać pracodawcy, którzy zatrudniają pracowników w zawodach deficytowych lub planują zatrudnić obcokrajowców do prostych prac w przemyśle czy logistyce. W celu legalnego zatrudnienia cudzoziemca przedsiębiorcy najczęściej starają się o dokumenty takie jak:
Nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca
W ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wskazana jest definicja nielegalnego powierzenia pracy cudzoziemcowi. Zgodnie z nią pracodawca, który zatrudnia obcokrajowca:
- Nieposiadającego ważnego tytułu pobytowego
- Posiadającego dokument uprawniający do pobytu na terenie Polski, ale wykluczający możliwość zatrudnienia (np. wizę wydana w celach turystycznych)
- Nieposiadającego zezwolenie na pracę
- Na innych niż wskazane w zezwoleniu warunkach lub na innym stanowisku
- Bez zawarcia umowy w formie pisemnej
- Powierza cudzoziemcowi nielegalne wykonywanie pracy
Warto jednak zaznaczyć, że i od tych wskazań istnieją wyjątki. Nie każdy obcokrajowiec w celu legalnego zatrudnienia musi posiadać zezwolenie na pracę (z tego obowiązku zwolnione są np. osoby posiadające Kartę Polaka) i nie zawsze zmiana warunków pracy wskazanych w zezwoleniu wymaga starania się o nowy dokument (np. przy zmianie formy umowy z cywilnoprawnej na umowę o pracę nie jest konieczne występowanie z wnioskiem o nowe zezwolenie).
Sankcje za nielegalne świadczenie pracy stosowane są także wobec cudzoziemców. Obcokrajowiec odpowiada za nielegalne wykonywanie pracy, jeśli:
- Nie posiada ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terenie RP
- Podstawa jego pobytu wyklucza możliwość podjęcia pracy
- Nie posiada odpowiedniego zezwolenia na pracę
Kara za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca
Od 1 stycznia 2018 roku dotkliwość i wysokość maksymalnych kar dla pracodawców za nielegalne zatrudnienie obcokrajowców wzrosła. Regulacje przewidują karę grzywny w wysokości od 1 000 do 30 000 zł dla przedsiębiorców, którzy powierzają cudzoziemcom pracę niezgodnie z przepisami. Polskie prawo przewiduje także sankcję dla pracodawców, którzy żądają od obcokrajowców zapłaty w zamian za uzyskanie dla nich zezwolenia na pracę lub oświadczenia – koszt wydania tych dokumentów spoczywa bowiem w całości na pracodawcy. Kara grzywny w takim przypadku wynosi od 3 000 do nawet 30 000 zł.
Warto pamiętać, że pracodawca, który został dwukrotnie prawomocnie ukarany za nielegalne zatrudnienie obcokrajowców, nie będzie miał możliwości zatrudnienia cudzoziemców w przyszłości. Nielegalne zatrudnienie cudzoziemców jest bowiem przesłanką do odmowy wydania zezwolenia przez wojewodę oraz rejestracji oświadczenia o powierzeniu pracy w ewidencji. Dodatkowo w sytuacji, kiedy obcokrajowiec ze względu na nielegalne zatrudnienie został zobowiązany do opuszczenia terytorium Polski w trybie przymusowego wykonania, pracodawca ma obowiązek pokryć koszty związane z wydaniem i wykonaniem tej decyzji, a więc m.in. opłacić powrót cudzoziemca do kraju pochodzenia.
Również na cudzoziemca mogą zostać nałożone kary za nielegalne wykonywanie pracy. Przepisy prawa przewidują, że obcokrajowcy pracujący na terenie RP nielegalnie mogą:
- Ponieść karę grzywny w wysokości od 20 do 5 000 zł
- Zostać zobowiązani do wyjazdu z Polski
- Otrzymać zakaz ponownego wjazdu na terytorium RP i innych państw strefy Schengen na okres od 1 roku do 3 lat.
Planujesz zatrudnić cudzoziemców do swojej firmy?
Sprawdź co jeszcze oferujemy w ramach usługi legalizacji zatrudnienia.
