Masowy napływ uchodźców wojennych do Polski, jak i powrót części ukraińskich mężczyzn w celu wsparcia obrony swojego kraju, istotnie wpłynął na statystyczny profil obywateli Ukrainy przebywających nad Wisłą. Jednocześnie, niezmiennie wysoki jest wskaźnik związany z aktywizacją zawodową ukraińskich obywateli w Polsce. Świadczą o tym wyniki IV edycji badania „Obywatele Ukrainy w Polsce i na polskim rynku pracy. Nowe wyzwania i perspektywy” przeprowadzonego przez Platformę Migracyjną EWL, Fundację EWL i Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, które zostały zaprezentowane 10 maja na Uniwersytecie Warszawskim oraz 11 maja w Polskiej Agencji Prasowej.

W prezentacji raportu wzięło udział ponad dwudziestu ekspertów ds. migracji, uchodźców oraz rynku, reprezentujący m.in.: Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, Straż Graniczną, Główny Urząd Statystyczny, Narodowy Bank Polski, Urząd do Spraw Cudzoziemców, UNHCR, , Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, Tent Partnership for Refugees, Instytut Spraw Publicznych oraz Akademię Leona Koźmińskiego. 

Znacząca przewaga kobiet

Badanie pokazało, że 67% przebywających w Polsce obywateli Ukrainy stanowią kobiety. W porównaniu z wynikami z 2021 roku struktura płci respondentów uległa istotnej zmianie – niemal dwukrotnie zmalał odsetek mężczyzn z Ukrainy.

 – Napływ uchodźców wojennych z Ukrainy po 24 lutego 2022 roku niewątpliwie zdominował sytuację migracyjną w naszym kraju, zmieniając tym samym profil ukraińskiego obywatela mieszkającego w Polsce. Obecnie większość́ przebywających w Polsce obywateli Ukrainy to kobiety z dziećmi, które często pracują̨ poniżej swoich kwalifikacji. Słabsza znajomość́ języka polskiego oraz towarzyszące trudności w dostosowaniu się̨ do nowych warunków życia i pracy stanowią̨ wyzwanie dla wielu migrantów uchodźczych w Polsce, ale także dla polskich pracodawców – uważa Andrzej Korkus, prezes Platformy Migracyjnej EWL.

Wysoki poziom aktywizacji zawodowej

Na uwagę zasługuje fakt, że zdecydowana większość, bo aż 78% przebywających w Polsce obywateli Ukrainy podjęło zatrudnienie w naszym kraju. Biorąc pod uwagę istotny udział w tej grupie uchodźców wojennych, wskaźnik należy uznać za niezmiernie wysoki, wskazujący na dojrzałość polskiej gospodarki i rynku pracy.

– Polska jako kraj posiadający wieloletnie doświadczenie w tworzeniu warunków sprzyjających zatrudnieniu migrantów ze Wschodu, poradziła sobie także z aktywizacją zawodową uchodźców wojennych z Ukrainy. Szybkie i skuteczne działania stały się możliwe m.in. dzięki decentralizacji pomocy, a także wdrożeniu rządowych programów wsparcia finansowego organizacji i firm. Digitalizacja usług publicznych okazała się wielkim usprawnieniem i realnym wsparciem działań podjętych zarówno przez podmioty prywatne, jak i państwowe. Z kolei wprowadzona deregulacja umożliwiła pracodawcom zaoferowanie pracy łącznie kilkuset tysiącom uchodźców — podkreśla Andrzej Korkus.

Gorsza znajomość języka polskiego

W porównaniu do poprzedniego badania niemal dwukrotnie obniżył się odsetek ukraińskich obywateli, wykonujących pracę w Polsce zgodną z ich kwalifikacjami. W grudniu 2021 roku niemal 68% respondentów deklarowało, że zajmuje stanowiska odpowiadające posiadanym kompetencjom, zaś w 2023 roku odsetek ten wyniósł jedynie 35%.

Jednym z podstawowych elementów, który zwiększa szanse na lepsze wykorzystanie swoich kwalifikacji w ramach polskiego rynku pracy, jest znajomość języka, a ta jest gorsza w badanej grupie, niż miało to miejsce 2 lata temu. Wedle deklaracji, z 46% do 35% zmalał odsetek obywateli Ukrainy, którzy znają język polski na dobrym i bardzo dobrym poziomie. Powodem tego jest przede wszystkim słaba znajomość języka polskiego wśród uchodźców wojennych przybyłych w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy, wśród których jedynie 14% deklaruje co najmniej dobrą znajomość polskiego. Natomiast wśród migrantów przedwojennych poziom ten jest nadal wysoki i wynosi49%. 

– Nasze najnowsze badanie, przeprowadzone we współpracy z ekspertami z Platformy Migracyjnej EWL, pokazało, że cześć́ ukraińskich migrantów chce pozostać w Polsce na dłużej, by móc stać się̨ w przyszłości częścią̨ naszego społeczeństwa. Wspierając zarówno polską, jak i ukraińską̨ gospodarkę̨, będą̨ również̇ wzbogacać́ naszą kulturę̨ oraz jeszcze bardziej spajać nasze narody w tej symbolicznej „wojennej i powojennej” wspólnocie – podkreśla Jan Malicki, dyrektor Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.

Większa chęć powrotu do Ukrainy  

Badanie pokazało, że niemal dwie trzecie obywateli Ukrainy (64%) planuje wrócić z Polski do swojej ojczyzny w bliższej lub dalszej perspektywie. Przy czym, odsetek respondentów deklarujących chęć pozostania w Polsce na dłużej zmalał w porównaniu do 2021 roku z 62% do 40%.

– Należy jednakże pamiętać, że są to obecnie tylko deklaracje. Tak naprawdę przyszłość pokaże, czy po zakończeniu wojny, większość uchodźców wojennych przebywających w Polsce podejmie decyzje o powrocie do Ukrainy, czy też większość będzie raczej dążyć do sprowadzenia swoich rodzin do Polski – dodaje Jan Malicki.

Badanie z obywatelami Ukrainy przebywającymi w Polsce zostało przeprowadzone w dniach 4–13 marca 2023 roku za pomocą wywiadów bezpośrednich F2F. Wywiady zostały przeprowadzone w języku ukraińskim na próbie liczącej łącznie N=500 dorosłych obywateli Ukrainy, zarówno migrantów przedwojennych, jak i uchodźców wojennych z Ukrainy. Kwestionariusz badania został opracowany przez Platformę Migracyjną EWL oraz Studium Europy Wschodniej UW z wykorzystaniem części pytań zgłoszonych przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, Urząd do Spraw Cudzoziemców i Biuro Bezpieczeństwa Narodowego.

Wyniki badań były cytowane przez najważniejsze polskie media, m.in.: Rzeczpospolitą, Dziennik Gazeta Prawna, Business Insider, Polskie Radio, RMF FM, Radio Zet, WNP.pl, Forsal.pl, PulsHR.pl oraz Bankier.pl